idryos: Ceiba Speciosa , Chorisia speciosa , Seiba Spesioza

Ceiba Speciosa , Chorisia speciosa , Seiba Spesioza ,

Ebegumeci familyasından olan Ceiba speciosa sekli , tohumları ve gövdesi ile çok ilginç bir ağaçtır . Türkiye’de maymun çıkmaz ağacı olarak bilinen Ceiba S. tropikal ve üst tropikal bölgelerde yetişir . Ayrıca « Coton tree » pamuk ağacı olarak da bilinir . Türkiye’de Akdeniz bölge park ve bahçelerinde süs ağacı olarak kullanılır . Ceiba nın ana vatanı Güney Amerika kıtasıdır . Burada halk arasında şişe ağacı , sarhoş sopa ağacı olarak adlandırılır ( Palo Borrocho , Àrbol botella ) . Ağacın gövdesi toprağa yakın kısmından 1 , 2 metreye kadar bolonlaşarak (genişleyerek) tekrar normal gövdeli hal alarak dal ve budaklarına ayrılır . Ceiba S. ağacının pembe veya beyaz renkli 10 cm çapında çiçekleri olur ve çiçeklenmesi oldukça çok olur . Güney Amerika ülkelerinde ceiba s. ekonomiye de katkısı bulunmaktadır . Gövdesi kerestesi için meyvesi pamuklu iç liflerinden , çekirdekleri (tohumları ) yağ sektörüne katkıda bulunmaktadır . Anavatanı olan Arjantin’in kuzey-doğusu , Bolivya’nın Doğusu , Peru’nun güney-doğusu , Paraguay ve Uruguay tamamında , Bresilya’nın güney kısımlarında çok iyi yetişir kurakliğa ve orta soğukluğa dayanır . Ceiba S. iyi şartlarda 25 mtr kadar uzayabilir , genelde on, onbeş metre olur . Gövdesi balon gövdeli şişeye benzer ve üzeri tamamen 0.5 ile 2 cm çapları arası çin şapkası şeklinde (konik) iğnelerle kaplıdır . Yani gövdeyi kucaklayacak veya altında oturup sırtınızı dayayacak bir ağaç değildir . Genç ağaçlar gövdesi yeşil renktedir ve gövdedeki iğneleri seyrektir ve/veya iğneler gövdenin bir iki metre üste kadar çıkar . Ağaç yıllandıkça (yaşlandıkça) gövdesi balon tipili şişe gövdeli halini alır iğneleri sıklaşır (Adetleri artar) gövdenin rengi yeşilden gri renge dönüşür . Yaprakları dökülür , beş veya yedi yaprak ayası vardır . Ağaç tamamen yapraklanır . Bir yıl boyunca yaptığım gözlemlerinde ceiba s. ağacı tamamen yeşil yapraklı halde , bir donem yeşil yapraklı ve çiçekli halde , başka bir dönemde yuvarlak iri meyveler , çiçek ve yapraklar ; bir yıllık bir dönem içerisinde yapraksız halde tek çiçekli ; tek meyveli , çiçek ve 15 cm çapında meyvesi açmış şekilde pamuk yumakları hallerde görünebilir .
Yetiştiği bölgeye göre Aralık Ocak ayı harici çiçekler yıl boyunca çiçeklenebilir . (çiçekler olgunlaştıktan sonra dökülür) Ceiba çiçekleri 10 -15 cm çapında olurlar taçları ayrı olan hibuskus çiçeklerine andırır . Beş taç yaprakları bulunur ; taç yapraklar içten dışa doğru gerilerek açılır ortadaki dişi organın 5-6 cm ile ortada dik bir şekilde bulunur . Taç yapraklar dıştan pembe içe doğru sarı renginde olur . Beyaz çiçekler ise beyaz ve ortaya doğru sarı/krem renginde olur . Meyvesi 15-20 cm arası yeşil ve yumurta şeklinde olur , bu meyveler olgunlaştıkça içerisinde beyaz lifler kurur bu lifler içerisindeki kanallara bağlı sıkışık bir şekilde bulunur . Meyve olgunlaştıkça açılır sıkışık halde bulunan lifler , patlamış mısır misali pamuk gibi açılır .Ceiba speciose pamuk ağacı denilmesini sonucunu doğurur . Bu pamuklar bildiğimiz pamuktan hiç bir farkı yoktur , tohumları dahi aynidir . Tohumları pamuk yumakların arasında bağımsız bir halde durur aynı pamukta olduğu gibi . Bu pamuklar tekstil , kozmetik ve sağlık sektöründe kullanılır . Ağaçlarda bazı kuşlar tarafından yuva yapmak için toplanır bu şekilde tohumlar uzak yerlere taşınır . Dığer bir yayılma şekli : bu pamuklar rüzgarın etkisi ile 5-10 metre ileriye tohumları taşınır . Yere düşmesinde ise birçok kemirgen bu pamukları yuvalarına taşır bu şekilde daha sıcak ve konforlu (lüks) tutar . Gözlemlerin neticesinde bazı böceklerde yerdeki bu pamuklarla ilgilenirler. Ekonomiye katkı sağlayan çok yönlü bir ağaçtır . Dolayısıyla yorgan ve yasık içi için oldukça organik ve yumuşak tutan bir pamuktur . Elime aldığımda fark ettik ki pamukta daha soft (yumuşak) ve avucumun içerisine sıktığımda açtıktan sonra hemen hemen ayni şeklini geri almıştır. Sıcak tutup tutmadığını bilmiyorum ama eminim ki sıcak tutan bir malzemedir. Tohumları ; soya tohumlarından daha küçük yuvarlak ve kahve rengindedir. Tohumlarından yağ elde edilir ve yenilebilir . Sanayide rahatlıkla kullanılabilir . Kerestesi yumuşak ve esnektir 0.27g/cm3 dentisitidendir. Kağıt hamurunda kullanılabilen iyi bir kerestedir vede esnek özelliğinden dolayı tekne yapımında da rahatlıkla kullanılır .