17 Mayıs 2016 Salı

Çiriş Otu , Asphodelus , Asphodele

            Çiriş Otu , Asphodelus , Asphodele . Bazı Avrupa ülkelerinde halk dilinde köpek pırasası , Kral sopası , beyaz sopa da denilir.


            Zambakgiller  ailesinden    olan  bu  bitki Akdeniz  kiyi  ülkelere   özgüdür . Yumru  köklü olan bu bitki     ilkbaharda yapraklanıp ve yerden 50 ila 100 cm arası tek dal üzerine beyaz çiçekler verir ? Ağır kokusu olmayan çiçekler dalın tepesi tomurcuklu  halden  aşağıya  doğru  çiçeklenerek açar  . Altı   yapraklı   olan   bu   çiçeklerin  tam ortadan  dikey  bir  şekilde   pembeye  yakin kahverengimsi  bir  çizgisi  vardır . Yeşil renkli olan çeşitleride vardır . Altı adet anterleri (erkek organ) uzun ve turuncu kahverengimsi polenleri barındırır .  Meyvesi  vişneye  benzer  şekilde yuvarlak turuncu –yeşil-kahverengi tonlarındadır . Mart Nisan’da yeni çıkan filizler toplanır ve yenir , bazı çiriş türlerin kök kısmı da yenilir . Çayırlarda , dere kenarlarında kayalıklarda deniz kenarından iki bin metreye kadar ki  rakımlarda görebilirsiniz.


            Yunan mitolojisinde bu bitki yeraltında ki ölülerin ülkesi (diyarının ) yolu / girişinin ve bölgenin başladığı yerler olduğu sayılır  ayrıca mezarlıklarda çokça  bulunurdu.  (Hades ve Persfone ölüler ülkesinin kralı ve kraliçesi sayılır) . Çirişotu'nun bulunduğu çayırlarda gelende ölülerin ve ruhların (hayaletler) oynadığı  yerler olarak söylenir. Bu ruhlar arada kalmış  olan ruhlar olarak görülürdü  yani cehenneme gidecek kadar ne suçlular nede cennette gidecek kadar sevap işlemişlerdir . Arada kalmış ruhlar ama cehenneme daha yakin , bazı rivayetlere göre cehennemin bir parçası olarak tanımlanır.
             Pazarlarda satılan halk arasında kiriş, kriş diye hitap edilen bitki budur . Böreklerde , gözlemede ve sulu yemeklerde kullanılır . Bazı ülkelerde toplanması yasaktır , koruma altına alınan bitkiler arasındadır . Faydalı bir bitki olduğundan aşırı toplanması önerilir.( Pazarcı teyzeler lütfen bu konuya dikkat edelim , toplanıp satılamayan birçok çiriş çöpe atılıyor . Doğaya daha duyarlı ve saygılı olunuz lütfen. Teşekkürler)
             Çiriş Otu faydası : Bu bitki Avrupa ülkelerinde zeytinliklerin arasına ekilir , böylelikle zeytin ağaçlarına faydalı böceklerin habitatı (yaşam alanı) olarak yer alır. Toksik değildir.

             Çiriş otu çiçek dilindeki anlamı: Ölüme ve yas tutulmayı simgeler , varlığı evliyalar diyarına geçişi  kolaylaştırılaçağı  inanılır (Eski Roma-Yunan tarihinde) . Çiris otu Avrupa da bir çok şiir , roman , şarki ve dini konularda yer almıştır . Bitkinin Avrupa dilindeki telaffuzu : Asfodel , lasfodel şeklindedir . En ünlüsü Victor Hugo dur . Yüzyılın erenlerin yasam öykülerin derlediği şiirler bütünü (Kitabi) “ La Légende Des Siècles” : Insanlık tarihini ve gelişimini kendi görüşünü sanatsal üslubu ile anlatmışolduğu  bir başyapıttır. Burada toplamıs olduğu en ünlü şiirlerden biri  « Uyuyan Booz » (Booz Endormi) de çiriş otu ismi geçmiştir . Ruth un kitabi (Yahudilikte Megila rut yer alan bes emirli, dini küçük bir kutsal kitap ) den esinlenerek yazmistir .